Pellagra Là Gì? Nguyên Nhân & Phương Hướng Điều Trị

Bệnh Pellagra là một bệnh lý hiếm gặp nhưng có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không kịp thời phát hiện và điều trị. Bệnh thường xuất hiện ở những người có chế độ ăn uống không cân bằng, thiếu hụt niacin (vitamin B3). Vậy bệnh Pellagra là gì, nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa như thế nào? Hãy cùng khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.”

Bệnh Pellagra là gì?

Pellagra là một bệnh do thiếu niacin (vitamin B3) hoặc tryptophan, một acid amin thiết yếu. Bệnh này thường xảy ra khi cơ thể không hấp thụ đủ vitamin B3 từ chế độ ăn uống hoặc không thể chuyển đổi tryptophan thành niacin. Pellagra gây ra các triệu chứng đặc trưng là 3D: dermatitis (viêm da), diarrhea (tiêu chảy) và dementia (mất trí nhớ). Nếu không được điều trị, bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng và dẫn đến tử vong.

Pellagra thường xuất hiện ở những nơi có chế độ ăn không đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là những vùng mà ngô là thực phẩm chính nhưng không được chế biến đúng cách để cung cấp đủ niacin.

Triệu chứng thường gặp

Thiếu hụt niacin (vitamin B3) ảnh hưởng nhiều đến các cơ quan có tốc độ tái tạo tế bào nhanh như da và hệ tiêu hóa. Bệnh Pellagra biểu hiện qua ba triệu chứng chính: viêm da, tiêu chảy, và mất trí nhớ, thường gọi là “3D.” Các triệu chứng này có thể xuất hiện cùng lúc hoặc nối tiếp nhau. Nếu không được can thiệp điều trị, bệnh có thể trở nên nguy hiểm đến tính mạng.

Viêm da (Dermatitis):

• Phát ban xuất hiện ở các vùng da tiếp xúc với ánh nắng như mặt, tay, chân và có thể lan đến cổ.
• Da trở nên đỏ, viêm, dày, nứt nẻ, với cảm giác đau và ngứa.
• Các vùng da bị tổn thương thường đổi màu từ đỏ sang nâu và có vảy.

Tiêu chảy (Diarrhea):

• Tiêu hóa bị rối loạn, gây tiêu chảy kéo dài, có thể kèm theo máu trong phân.
• Bệnh nhân thường bị buồn nôn, nôn mửa và đau bụng, dẫn đến suy dinh dưỡng nếu không được can thiệp.

Mất trí nhớ (Dementia):

• Bệnh nhân có biểu hiện rối loạn tâm thần như mất phương hướng, khó tập trung, kích động hoặc trầm cảm.
• Khi bệnh tiến triển, bệnh nhân có thể trở nên thờ ơ với cuộc sống, gặp khó khăn trong các hoạt động thường ngày và thậm chí gặp ảo giác hoặc đau đầu.

Ngoài ba triệu chứng chính, Pellagra còn gây ra nhiều vấn đề khác như viêm miệng, lưỡi loét và sưng đau vùng miệng, ảnh hưởng đến khả năng ăn uống và sức khỏe tổng thể.

Nguyên nhân gây bệnh Pellagra

Bệnh Pellagra xuất phát từ sự rối loạn chuyển hóa niacin (vitamin B3), có thể liệt kê được các nguyên nhân như sau:

• Chế độ ăn uống không cân bằng: Những người chỉ tiêu thụ các loại thực phẩm như ngô hoặc lúa miến chưa qua chế biến hoặc ăn chủ yếu rau mà không bổ sung đủ nguồn thực phẩm giàu niacin như thịt, cá, ngũ cốc nguyên hạt và các sản phẩm từ sữa, có nguy cơ cao bị thiếu hụt niacin.
• Rối loạn hấp thu: Các bệnh lý về đường ruột như bệnh Crohn, celiac có thể làm giảm khả năng hấp thụ niacin và tryptophan – một amino acid quan trọng giúp cơ thể tổng hợp niacin.
• Nghiện rượu: Rượu không chỉ ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ mà còn làm giảm khả năng chuyển hóa niacin trong cơ thể, dẫn đến thiếu hụt vitamin B3.
• Yếu tố xã hội và kinh tế: Những người sống trong điều kiện kinh tế khó khăn, không có điều kiện tiếp cận thực phẩm giàu dinh dưỡng, thường dễ bị thiếu niacin do chế độ ăn uống nghèo nàn.
• Tác động của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chống co giật, thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị lao có thể gây cản trở quá trình hấp thụ và chuyển hóa niacin trong cơ thể.

Ngoài ra, người nghiện rượu nặng và những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời cũng có nguy cơ cao phát triển bệnh Pellagra.

Biến chứng nguy hiểm

Nếu không điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, cụ thể như sau:

• Biến chứng về da: Bệnh thường biểu hiện bằng viêm da, vết đỏ và bong tróc da, đặc biệt ở các vùng tiếp xúc nhiều với ánh nắng. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể tiến triển thành loét, viêm nhiễm và biến dạng da.
• Biến chứng về tiêu hóa: Pellagra gây ra tiêu chảy mãn tính, viêm miệng, sưng đỏ lưỡi, ảnh hưởng lớn đến quá trình ăn uống và hấp thụ chất dinh dưỡng. Nếu kéo dài, bệnh nhân dễ bị suy dinh dưỡng nặng.
• Biến chứng về thần kinh: Bệnh có thể tác động tiêu cực đến hệ thần kinh trung ương, gây suy giảm trí nhớ, rối loạn cảm xúc, lo âu, trầm cảm và thậm chí là loạn thần. Những trường hợp nặng có thể dẫn đến mất khả năng nhận thức.
• Biến chứng tâm thần: Thiếu hụt niacin kéo dài có thể dẫn đến mê sảng, rối loạn tâm thần, mất trí nhớ, làm giảm khả năng tự chăm sóc bản thân và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Biến chứng tim mạch: Niacin là yếu tố quan trọng cho hệ tim mạch, khi thiếu hụt có thể gây ra nhịp tim không đều, huyết áp bất ổn và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ.
• Tử vong: Nếu không được điều trị, bệnh có thể gây suy dinh dưỡng nghiêm trọng, biến chứng về thần kinh, tâm thần và tim mạch, cuối cùng có thể dẫn đến tử vong.

Việc bổ sung niacin hoặc tryptophan qua chế độ ăn uống hoặc thuốc là cần thiết để ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm của bệnh pellagra.

Điều trị bệnh Pellagra

Việc điều trị bệnh Pellagra cần được tiến hành ngay khi có chẩn đoán xác định, dưới đây là các phương pháp điều trị đầy đủ và chi tiết:

Bổ sung niacin (Vitamin B3)

Bổ sung niacin là phương pháp điều trị hiệu quả nhất lúc này. Niacin có thể được cung cấp qua đường uống hoặc tiêm, tùy thuộc vào tình trạng bệnh và khả năng hấp thu của bệnh nhân. Liều lượng thông thường cho bệnh nhân pellagra ở mức độ nhẹ là từ 300-500 mg niacin mỗi ngày, chia thành nhiều lần trong ngày. Trong các trường hợp nặng hơn, liều lượng có thể tăng lên tới 1000 mg mỗi ngày hoặc hơn, tùy thuộc vào hướng dẫn của bác sĩ.

• Đường uống: Niacin có thể được bổ sung qua dạng viên nén hoặc viên nang, và bệnh nhân thường sẽ thấy cải thiện sau vài ngày sử dụng. Trong vòng 48 giờ, các triệu chứng như tiêu chảy, viêm da thường bắt đầu giảm.
• Tiêm niacin: Trong những trường hợp bệnh nhân không thể hấp thu niacin qua đường tiêu hóa (do nôn mửa hoặc viêm đường tiêu hóa), bác sĩ có thể chỉ định tiêm niacin trực tiếp qua đường tĩnh mạch hoặc tiêm bắp. Phương pháp này đảm bảo niacin được hấp thu nhanh chóng và đạt hiệu quả điều trị.

Bổ sung tryptophan

Tryptophan là một axit amin quan trọng giúp cơ thể tổng hợp niacin. Trong những trường hợp bệnh nhân không thể cung cấp đủ niacin qua chế độ ăn uống, bổ sung tryptophan là cần thiết. Tryptophan có thể được cung cấp qua thực phẩm giàu dưỡng chất hoặc dưới dạng bổ sung bằng viên uống. Những nguồn thực phẩm giàu tryptophan bao gồm thịt, cá, trứng, sữa, các loại hạt, và các sản phẩm từ đậu nành.

Cải thiện chế độ dinh dưỡng

Cải thiện dinh dưỡng là biện pháp quan trọng để điều trị và phòng ngừa bệnh tái phát.

• Thực phẩm giàu niacin: Bao gồm gan, thịt đỏ, cá ngừ, gà, đậu phộng, các loại đậu và ngũ cốc. Việc bổ sung những loại thực phẩm này giúp cung cấp niacin tự nhiên và duy trì mức độ niacin cần thiết cho cơ thể.
• Thực phẩm giàu protein và tryptophan: Chế độ ăn giàu protein với các loại thịt, cá, trứng và sản phẩm từ sữa giúp bổ sung tryptophan, axit amin cần thiết để tổng hợp niacin trong cơ thể.
• Chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất: Ngoài việc bổ sung niacin và tryptophan, người bệnh cần một chế độ ăn uống cân bằng với đủ vitamin và khoáng chất khác, giúp cơ thể hồi phục và duy trì sức khỏe tổng thể.

Điều trị tận gốc các triệu chứng và biến chứng

Các triệu chứng và biến chứng của bệnh pellagra cần được điều trị đồng thời để đảm bảo bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn.

• Viêm da: Bệnh nhân có thể được kê các loại thuốc bôi ngoài da như kem dưỡng ẩm, kem chống viêm để làm dịu các vết viêm da, loét da, giúp da hồi phục. Các loại kem chống nắng cũng rất quan trọng để bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời.
• Tiêu chảy: Bệnh nhân có thể cần thuốc chống tiêu chảy hoặc thuốc điều trị viêm ruột để giảm bớt các triệu chứng tiêu hóa. Uống đủ nước cũng rất quan trọng để bù nước và điện giải cho cơ thể trong những trường hợp tiêu chảy nghiêm trọng.
• Rối loạn thần kinh: Nếu bệnh nhân bị suy giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần hoặc các biến chứng thần kinh khác, bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị để ổn định tình trạng tâm lý và thần kinh.

Biện pháp phòng ngừa bệnh Pellagra

Phòng ngừa bệnh Pellagra hiệu quả cần dựa vào việc duy trì lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng hợp lý, dưới đây là một số biện pháp quan trọng:

• Đa dạng hóa thực phẩm: Ăn nhiều loại ngũ cốc nguyên hạt như quinoa, gạo lứt, đậu để đảm bảo cung cấp đủ niacin.
• Bảo vệ da: Sử dụng kem chống nắng và mặc quần áo bảo hộ khi ra ngoài trời để tránh tác động của tia UV.
• Hạn chế rượu bia: Giảm uống rượu bia để không làm suy giảm hấp thụ niacin và các chất dinh dưỡng khác.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thường xuyên thăm khám để phát hiện sớm thiếu hụt dinh dưỡng.
• Chế độ ăn giảm cân hợp lý: Đảm bảo giảm cân một cách khoa học, bổ sung đủ niacin qua thực phẩm giàu protein và vitamin.

Pellagra là bệnh tuy hiếm gặp, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe. Việc duy trì chế độ ăn uống đa dạng và bổ sung đầy đủ niacin là cách phòng ngừa hiệu quả. Hiểu rõ nguyên nhân và triệu chứng của bệnh sẽ giúp chúng ta chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.