Nấm Da Đầu Là Gì? Dấu Hiệu, Cách Chữa & Phòng Ngừa Hiệu Quả

Nấm da đầu là một bệnh lý về da đầu khá phổ biến, gây ra nhiều phiền toái như ngứa ngáy, khó chịu, thậm chí là rụng tóc. Vậy nấm da đầu chính xác là gì? Làm sao để nhận biết và điều trị hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Nấm da đầu là bệnh gì?

Nấm da đầu hay còn được gọi là viêm da đầu do nấm, là một bệnh nhiễm trùng da đầu phổ biến do sự phát triển quá mức của các loại nấm men và nấm sợi. Bệnh lý này thường gặp ở mọi lứa tuổi, không phân biệt giới tính, tuy nhiên trẻ em trong độ tuổi đi học thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Đặc điểm:

• Tác nhân gây bệnh: Chủ yếu là do các loại nấm thuộc chi Malassezia, đặc biệt là Malassezia globosa và các loài nấm sợi dermatophyte như Trichophyton và Microsporum. Các loại nấm này thường tồn tại trên da đầu, nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi như ẩm ướt, vệ sinh kém, hệ miễn dịch suy yếu, chúng sẽ sinh sôi nhanh chóng, gây viêm nhiễm.
• Vị trí: Nấm da đầu thường khu trú ở vùng da đầu, tuy nhiên trong một số trường hợp có thể lan ra vùng trán, cổ hoặc tai.
• Tính chất lây lan: Nấm da đầu có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, hoặc gián tiếp qua việc dùng chung đồ dùng cá nhân như lược, mũ, khăn tắm,…
• Cơ chế gây bệnh:
  • Nấm men Malassezia sản sinh các enzyme lipase phân hủy bã nhờn thành acid béo tự do, gây kích ứng và viêm da.
  • Nấm sợi dermatophyte xâm nhập vào lớp sừng và sợi tóc, gây tổn thương cấu trúc da và tóc.

Triệu chứng điển hình của bệnh

Nấm da đầu thường biểu hiện với các triệu chứng đa dạng, gây khó chịu và ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:

• Ngứa: Cảm giác ngứa ngáy dữ dội, dai dẳng ở vùng da đầu.
• Gàu: Xuất hiện nhiều gàu, vảy trắng hoặc vàng, bong tróc trên da đầu và tóc.
• Mảng da đỏ: Hình thành các mảng da đỏ, viêm, có thể kèm theo cảm giác đau rát.
• Mụn mủ, vết loét: Trên da đầu xuất hiện các nốt mụn mủ, vết loét, có thể kèm theo chảy dịch.
• Rụng tóc: Nấm da đầu có thể gây rụng tóc từng vùng hoặc rụng tóc lan tỏa, dẫn đến hói đầu nếu không điều trị kịp thời.
• Tóc khô xơ, dễ gãy: Tóc trở nên yếu, dễ gãy rụng, mất đi độ bóng mượt tự nhiên.
• Vảy da đầu dày, đóng vảy: Vảy da đầu kết dính với nhau, tạo thành các mảng dày, khó bong tróc.
• Da đầu có mùi hôi: Do sự phát triển quá mức của nấm và vi khuẩn gây ra.
• Đau, nóng rát da đầu: Một số trường hợp có thể cảm thấy đau, nóng rát da đầu.

Nguyên nhân gây nấm da đầu

Nấm da đầu một bệnh lý da liễu phổ biến, xuất phát từ sự phát triển quá mức của các loại nấm men và nấm sợi trên da đầu. Sự mất cân bằng này có thể do nhiều yếu tố tác động, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm sinh sôi và gây viêm nhiễm. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra nấm da đầu:

Vệ sinh da đầu không đúng cách

• Vệ sinh kém: Việc không gội đầu thường xuyên hoặc không làm sạch da đầu kỹ lưỡng khiến mồ hôi, bụi bẩn, tế bào chết tích tụ, tạo môi trường ẩm ướt, giàu dinh dưỡng cho nấm phát triển.
• Gội đầu quá mạnh: Chà xát mạnh khi gội đầu có thể gây tổn thương da đầu, tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
• Sử dụng sản phẩm không phù hợp: Một số loại dầu gội, dầu xả, sản phẩm tạo kiểu tóc có thể gây kích ứng da đầu, làm thay đổi độ pH, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Môi trường ẩm ướt

• Khí hậu nóng ẩm: Môi trường nóng ẩm là điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển.
• Đội mũ bảo hiểm thường xuyên: Đội mũ bảo hiểm trong thời gian dài khiến da đầu bí bách, tăng tiết mồ hôi, tạo môi trường ẩm ướt cho nấm.
• Không lau khô tóc sau khi gội: Để tóc ướt quá lâu cũng tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Lây nhiễm

• Tiếp xúc trực tiếp: Nấm da đầu có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với người bị bệnh, ví dụ như ôm, chạm vào vùng da đầu bị nhiễm nấm.
• Dùng chung đồ dùng cá nhân: Việc dùng chung lược, mũ, khăn tắm, gối,… với người bị nấm da đầu có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
• Tiếp xúc với động vật: Một số loại nấm từ động vật như chó, mèo cũng có thể lây sang người.

Suy giảm hệ miễn dịch

• Bệnh lý nền: Những người mắc các bệnh mãn tính khiến hệ miễn dịch suy yếu như tiểu đường, HIV/AIDS, ung thư,… sẽ có nguy cơ mắc nấm da đầu cao hơn.
• Sử dụng thuốc: Việc sử dụng một số loại thuốc như corticosteroid, thuốc ức chế miễn dịch,… có thể làm giảm sức đề kháng của cơ thể, từ đó tăng nguy cơ bị nấm da đầu.
• Stress: Căng thẳng kéo dài làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Các yếu tố khác

• Dị ứng: Dị ứng với các thành phần trong dầu gội, dầu xả, thuốc nhuộm tóc,… có thể gây viêm da đầu, tạo điều kiện cho nấm phát triển.
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống thiếu chất, thiếu vitamin và khoáng chất cũng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc nấm da đầu.
• Tuổi tác: Trẻ em và người lớn tuổi có nguy cơ mắc nấm da đầu cao hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc suy giảm.

Nấm da đầu có nguy hiểm không?

Nấm da đầu thường không nguy hiểm đến tính mạng, tuy nhiên nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra một số biến chứng như:

• Nhiễm trùng lan rộng: Nấm có thể lan sang các vùng da khác trên cơ thể.
• Rụng tóc vĩnh viễn: Trong trường hợp nặng, nấm da đầu có thể gây tổn thương nang tóc, dẫn đến rụng tóc vĩnh viễn.
• Sẹo: Các vết loét do nấm có thể để lại sẹo trên da đầu.
• Ảnh hưởng tâm lý: Nấm da đầu gây ngứa ngáy, rụng tóc, ảnh hưởng đến thẩm mỹ, khiến người bệnh tự ti, mất tự tin.

Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao

Một số đối tượng có nguy cơ mắc nấm da đầu cao hơn, bao gồm:

• Trẻ em: Trẻ em thường có thói quen chơi đùa, tiếp xúc với đất cát, dễ bị lây nhiễm nấm.
• Người lớn tuổi: Hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác, tăng nguy cơ nhiễm nấm.
• Người có hệ miễn dịch kém: Người bị HIV/AIDS, đang điều trị ung thư,…
• Người thường xuyên tiếp xúc với môi trường ẩm ướt: Vận động viên, công nhân làm việc trong môi trường nóng ẩm,…
• Người có thói quen vệ sinh kém: Ít gội đầu, dùng chung đồ dùng cá nhân.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

• Cảm giác ngứa ngáy dữ dội, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Các biện pháp điều trị tại nhà không mang đến hiệu quả sau 2-4 tuần.
• Bong tróc da đầu nghiêm trọng, hình thành mảng vảy lớn, chảy dịch hoặc máu.
• Rụng tóc nhiều, hình thành mảng hói.
• Đau nhức, rát bỏng da đầu.
• Sưng hạch bạch huyết vùng cổ hoặc sau tai.
• Mụn mủ, nốt đỏ, vết loét trên da đầu.
• Chảy dịch, chảy máu, sốt.
• Hệ miễn dịch suy yếu, tiếp xúc với người bị nấm.

Biện pháp chẩn đoán bệnh

Bác sĩ sẽ chẩn đoán nấm da đầu dựa trên:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ quan sát các vị trí tổn thương (khu trú hoặc lan rộng); đặc điểm tổn thương (vảy gàu, mẩn đỏ, mụn mủ, sẹo); tình trạng tóc (gãy rụng, khô xơ); triệu chứng đi kèm (ngứa, đau rát).
• Soi nấm: Lấy mẫu vảy da đầu để soi dưới kính hiển vi, xác định loại nấm gây bệnh.
• Nuôi cấy nấm: Một số trường hợp các sĩ có thể chỉ định nuôi cấy nấm để xác định chính xác loại nấm và lựa chọn thuốc điều trị phù hợp.
• Sinh thiết da đầu (ít phổ biến): Loại trừ các bệnh lý da đầu khác có triệu chứng tương tự.

Phương pháp điều trị nấm da đầu hiệu quả

Tây y khắc phục nhanh triệu chứng bệnh

Tây y đóng vai trò quan trọng trong điều trị nấm da đầu, cung cấp các loại thuốc hiệu quả để tiêu diệt nấm, kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

Thuốc bôi ngoài da: Đây là lựa chọn phổ biến cho các trường hợp nấm da đầu nhẹ và vừa. Thuốc bôi có tác dụng trực tiếp lên vùng da bị nhiễm nấm, giúp ức chế sự phát triển của nấm và giảm các triệu chứng như ngứa, bong tróc da.

• Các loại:
  • Kem bôi, thuốc mỡ, gel chứa các hoạt chất kháng nấm phổ rộng như clotrimazole, miconazole, ketoconazole.
  • Các loại thuốc mới hơn như terbinafine có thể có hiệu quả cao hơn trong một số trường hợp.
• Cách sử dụng: Thoa một lớp mỏng lên vùng da đầu bị bệnh 1-2 lần/ngày, sau khi đã làm sạch và lau khô. Thời gian điều trị thường kéo dài vài tuần, ngay cả khi các triệu chứng đã biến mất, để đảm bảo nấm được loại bỏ hoàn toàn.

Dầu gội đặc trị: Dầu gội đặc trị là lựa chọn tiện lợi, thường được sử dụng kết hợp với thuốc bôi để tăng cường hiệu quả điều trị. Dầu gội giúp làm sạch da đầu, loại bỏ vảy gàu, đồng thời ức chế sự phát triển của nấm.

• Các loại: Chứa các hoạt chất kháng nấm như ketoconazole, selenium sulfide, zinc pyrithione. Nồng độ hoạt chất trong dầu gội thường thấp hơn so với thuốc bôi.
• Cách sử dụng: Sử dụng sản phẩm và gội đầu từ 2-3 lần/tuần. Massage nhẹ nhàng dầu gội lên da đầu và để lưu lại khoảng 5 phút trước khi xả sạch.

Thuốc uống: Thuốc uống kháng nấm đường toàn thân thường được chỉ định trong trường hợp nấm da đầu nặng, lan rộng, hoặc không đáp ứng với điều trị bằng thuốc bôi và dầu gội.

• Các loại: Griseofulvin, terbinafine, itraconazole, fluconazole là những loại thuốc uống kháng nấm thường được sử dụng. Mỗi loại thuốc có cơ chế tác động và phổ kháng nấm khác nhau.
• Cách sử dụng: Uống theo chỉ định của bác sĩ, thường trong thời gian 4-8 tuần, thậm chí lâu hơn tùy thuộc vào loại nấm và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Đông y điều trị bệnh toàn diện

Theo quan điểm của Đông y, nấm da đầu thường do huyết nhiệt, phong tà xâm nhập vào cơ thể, gây nên tình trạng da đầu ngứa ngáy, bong tróc, viêm nhiễm. Do đó, việc điều trị cần tập trung vào các nguyên tắc sau:

• Khu phong, thanh nhiệt, trừ thấp: Sử dụng các vị thuốc có tác dụng khu phong, thanh nhiệt, trừ thấp để loại bỏ tà khí, giảm viêm nhiễm.
• Lương huyết, hoạt huyết: Cải thiện tuần hoàn máu, nuôi dưỡng da đầu, giúp da đầu khỏe mạnh.
• Bổ khí, ích huyết: Tăng cường sức đề kháng của cơ thể, phòng ngừa bệnh tái phát.

Một số bài thuốc thường dùng:

• Bài thuốc 1: Sinh địa 12g, Huyền sâm 12g, Mạch môn 12g, Ngưu bàng tử 10g, Kim ngân hoa 10g, Liên kiều 10g, Ké đầu ngựa 10g. Rửa sạch các vị thuốc đã chuẩn bị và đem sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia đều thành 2 lần, uống hết trong ngày.
• Bài thuốc 2: Hà thủ ô đỏ 16g, Thục địa 12g, Hoài sơn 12g, Sơn thù 12g, Đan sâm 10g, Trạch tả 10g. Rửa sạch các vị thuốc đã chuẩn bị và đem sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia đều thành 2 lần, uống hết trong ngày.
• Bài thuốc 3: Bồ công anh 30g, Cúc hoa 10g, Kim ngân hoa 10g, Liên kiều 10g. Sắc thuốc lấy nước và dùng gội đầu hàng ngày.

Các liệu pháp Đông y khác:

• Châm cứu: Châm cứu vào các huyệt vị trên đầu có tác dụng điều hòa khí huyết, giảm ngứa, giảm viêm, kích thích mọc tóc. Ví dụ như huyệt Bách Hội, Phong Trì, Thượng Tinh, Đầu Duy.
• Xoa bóp bấm huyệt: Xoa bóp, bấm huyệt vùng đầu giúp tăng cường tuần hoàn máu, thư giãn cơ, giảm stress, hỗ trợ điều trị nấm da đầu. Ví dụ như Ấn Đường, Thái Duy, Thiên Trụ.

Mẹo dân gian chữa nấm da đầu tại nhà

Các mẹo dân gian chữa nấm da đầu thường đơn giản, dễ thực hiện, ít tốn kém và tương đối an toàn. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị có thể khác nhau tùy theo cơ địa mỗi người và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Dưới đây là một số mẹo dân gian thường được áp dụng để điều trị nấm da đầu:

Dầu dừa: Dầu dừa chứa acid lauric có tính kháng khuẩn, kháng nấm, giúp ức chế sự phát triển của nấm gây bệnh. Ngoài ra, dầu dừa còn có tác dụng dưỡng ẩm, làm mềm da đầu, giảm ngứa ngáy, bong tróc.

Cách thực hiện:

• Thoa dầu dừa lên da đầu, massage nhẹ nhàng trong khoảng 15-20 phút.
• Ủ tóc bằng khăn ấm trong khoảng 30 phút rồi gội sạch bằng dầu gội dịu nhẹ.
• Thực hiện 2-3 lần/tuần.

Giấm táo: Giấm táo có tính acid, giúp cân bằng độ pH của da đầu, ức chế sự phát triển của nấm. Ngoài ra, giấm táo còn có tác dụng làm sạch da đầu, loại bỏ gàu và giảm ngứa.

Cách thực hiện:

• Bạn chuẩn bị nước và giấm, pha loãng theo tỷ lệ 1:1.
• Thoa hỗn hợp lên da đầu, massage nhẹ nhàng trong khoảng 5-10 phút.
• Gội sạch bằng nước ấm.
• Thực hiện 1-2 lần/tuần.

Nước cốt chanh: Tương tự giấm táo, nước cốt chanh cũng có tính acid, giúp ức chế nấm và cân bằng độ pH da đầu.

Cách thực hiện:

• Chuẩn bị 1 quả chanh và vắt lấy phần nước cốt, thoa trực tiếp lên da đầu.
• Kết hợp massage nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ trong khoảng 5-10 phút.
• Gội sạch bằng nước ấm.
• Thực hiện 1-2 lần/tuần.

Lá ổi: Lá ổi chứa nhiều tannin, có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm ngứa.

Cách thực hiện:

• Chuẩn bị 1 nắm lá ổi và đun sôi với nước.
• Để nguội, dùng nước lá ổi để gội đầu.
• Thực hiện 2-3 lần/tuần.

Lá neem (xoan Ấn Độ): Lá neem có tính kháng khuẩn, kháng nấm mạnh, giúp làm sạch da đầu và ngăn ngừa nấm phát triển.

Cách thực hiện:

• Nghiền nát lá neem tươi, lấy nước cốt thoa lên da đầu.
• Hoặc đun sôi lá neem với nước, để nguội rồi dùng để gội đầu.
• Thực hiện 2-3 lần/tuần.

Lưu ý khi sử dụng mẹo dân gian:

• Nên thử nghiệm trên một vùng da nhỏ trước khi áp dụng cho toàn bộ da đầu để kiểm tra phản ứng dị ứng.
• Sử dụng nguyên liệu tươi, sạch, có nguồn gốc rõ ràng để đảm bảo an toàn.

Cách phòng ngừa hiệu quả

• Giữ vệ sinh da đầu sạch sẽ: Gội đầu thường xuyên, ít nhất 2-3 lần/tuần, sử dụng dầu gội phù hợp.
• Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân: Không dùng chung lược, mũ, khăn tắm với người khác.
• Giữ da đầu khô thoáng: Lau khô tóc sau khi gội đầu, tránh đội mũ kín trong thời gian dài.
• Tăng cường sức đề kháng: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc.
• Điều trị triệt để các bệnh lý da liễu khác: Các bệnh lý da liễu như viêm da cơ địa, vảy nến,… có thể là nguyên nhân tăng nguy cơ nhiễm nấm da đầu.

Nấm da đầu là bệnh lý phổ biến, có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Bằng cách áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh và bảo vệ sức khỏe của mình.