Cây Mã Đề

Cây mã đề – một loại cỏ mọc dại phổ biến ở vùng quê Việt Nam. Người dân thường hái về để chế biến món ăn trong gia đình. Tuy nhiên, ít ai lại biết được nó chính là thảo dược có nhiều công dụng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý như tiểu rắt, viêm bàng quang; đồng thời giúp làm đẹp da, giảm mụn, nám, tàn nhang hiệu quả. Dưới đây là một vài thông tin chi tiết, mời các bạn tham khảo!

1. Cây mã đề là cây gì?

Cây mã đề (tên tiếng anh gọi Plantago asiatica L.) là loại cây vừa có thể làm rau vừa là thảo dược chữa bệnh và làm đẹp da hiệu quả. Trong dân gian, rau mã đề còn được gọi với nhiều tên khác như mã đề thảo, xa tiền…

Đặc điểm nhận dạng

Cây mã đề là loại cây thân thảo có kích thước nhỏ, thân ngắn, cao khoảng 60cm. Chúng thường mọc thành cụm gồm nhiều cây với nhau. Lá mã đề có cuống dài, mọc từ gốc cây hình dáng giống bông hoa thị, hình trứng hoặc hình thìa (dài khoảng 5-12cm, rộng khoảng 3,5 -8cm). Phiến lá nhiều gân dọc ở sống lưng, quy đồng ở ngọn và gốc lá. 

Bông mã đề lưỡng tính mọc từ nách lá và có cuống dài hướng thẳng lên trên với các đài xếp chéo nhau. Quả mã đề dạng quả hộp, ở trong có nhiều hạt màu nâu đen bóng. Mỗi quả gồm nhiều hạt khoảng 8 – 13 hạt.  

Dược tính cây mã đề có tác dụng gì?

Theo sách Y học cổ truyền, lá mã đề vị ngọt, tính mát. Hạt vịt ngọt, nhớt, có tác động tốt tới 4 kim là can, phế, thận, tiểu tràng có công dụng tiêu nhiệt, thông mồ hôi, lợi tiểu. Loại cây này thường được sử dụng kết hợp với một số vị thảo dược khác để điều trị các bệnh như sỏi thận, viêm bàng quang, viêm cầu thận,… 

Theo nghiên cứu của y học hiện đại, cây mã đề chứa hàm lượng lớn protein, các dưỡng chất thực vật cùng nhiều thành phần có lợi cho sức khỏe khác như:

• Thành phần beta carotene có khả năng tăng cường thị lực, chống lại tế bào ung thư.
• Canxi giúp xương dẻo dai, chắc khỏe, giảm đau xương khớp.
• Vitamin C tăng cường sức đề kháng, chống lại ung thư và giảm cảm giác mệt mỏi, căng thẳng. 
• Vitamin K tốt cho máu và mạch máu. 

Phân loại cây mã đề thảo

Cây mã đề gồm hai loại là mã đề nước và mã đề khô. 

• Cây mã đề nước ( Plantago major L): Tên gọi khác như hẹ nước, cây vợi, là loại cây thủy sinh, thường sinh sôi ở ao hồ, gốc và rễ ngập trong bùn. Loại cây chủ yếu được dường làm rau và làm cảnh, ít dùng để chữa bệnh.

• Cây mã đề khô (Plantago asiatica): Loại cây này sinh sôi ở những vùng đất khô, thường được người dân thu về phơi khô dưới nắng để làm thuốc điều trị bệnh. 

Về dược tính và công dụng của hai loại mã đề này tương tự nhau. Tuy nhiên mã đề nước có chất lượng kém hơn nên ít được sử dụng hơn so với mã đề khô. 

Phân bố và thu hái

Ở Việt Nam, cây bông mã đều phân bố ở nhiều vùng miền tại những vùng đất hoang. Ngày nay nhiều địa phương cũng đã quy hoạch, nhân giống cây để phục vụ nhu cầu làm thuốc chữa bệnh. Cách trồng cây mã đề chủ yếu là gieo hạt trực tiếp lên đất. Sau đó chăm sóc cây bằng cách cung cấp đủ nước, để cây phát triển.

Thời gian thu hoạch lá mã đề vào khoảng tháng 4 – 7, thu hoạch hạt khoảng tháng 6 -8. Mọi bộ phận của mã đều đều có thể sử dụng để làm thuốc trị bệnh.

• Hạt mã đề sấy khô được gọi là Xa tiền tử. 
• Cả cây mã đề bỏ rễ sấy khô được gọi là Xa tiền thảo.
• Lá mã đề tươi hoặc mang phơi khô.

2. Công dụng cây mã đề với sức khỏe và làm đẹp

Cây bông mã đề được y học cổ truyền và hiện đại đều công nhận là loại thảo dược có nhiều dược tính tốt với sức khỏe, giúp điều trị một số bệnh và làm đẹp hiệu quả. Đặc biệt khi kết hợp mã đề với một số vị thuốc thảo dược khác sẽ giúp mang lại tác dụng chữa bệnh tốt đa nhất. 

Cây bông mã đề chữa bệnh gì?

Một số tác dụng trị bệnh của cây xa tiền phải kể đến như: 

Cây mã đề nấu nước uống chữa sỏi thận

Người bị sỏi thận thường có triệu chứng đau thắt lưng, tiểu rắt, khó tiểu, tiểu buốt,… gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sinh hoạt và cuộc sống hàng ngày. Để cải thiện tình trạng này các bạn có thể sử dụng bài thuốc từ cây rau má đề chữa sỏi thận để giúp lợi tiểu, tăng cường hoạt động đào thải cặn bã, tán sỏi. 

Nguyên liệu gồm: 

• Mã đề khô 16g. 
• Thạch cao 20g. 
• Bạch truật 12g. 
• Cam thảo và quế chi mỗi vị 6g. 

Cách dùng: Các bạn mang các vị thuốc trên sắc với 6 bát nước, dùng thuốc uống trong ngày thay nước. Mỗi ngày uống một thang kết hợp với chế độ ăn phù hợp, sau khoảng 1 tháng sẽ thấy các triệu chứng sỏi thuyên giảm. 

Cây mã đề chữa rắn cắn, côn trùng cắn

Ngoài công dụng trị bệnh, mã đề có có công dụng giúp rút độc do rắn hoặc bất kỳ loại côn trùng nào tấn công. Bạn chỉ cần dùng lá cây mã đề tươi giã nát hoặc cho lên miệng nhai rồi đắp vào vết thương vừa giúp giảm đau, ngăn ngừa độc đi sâu vào cơ thể lại giúp vết thương nhanh lành trở lại. 

Cây xa tiền chữa viêm bàng quang, đường tiết niệu

Mã đề tính mát, lợi tiểu có khả năng đào thải độc tố và rửa trôi vi khuẩn bám ở bàng quang hiệu quả. Để cải thiện tình trạng viêm bàng quang, viêm tiết niệu, các bạn có thể sử dụng cây mã đề cùng với một số vị thuốc khác theo công thức dưới đây. 

Nguyên liệu cần có:

• Bông mã đề 100g. 
• Râu ngô 100g. 

Cách thực hiện: Các bạn cho râu ngô và mã đề vào sắc với 1,5 lít nước, chia uống 2 lần (sáng, chiều). Thực hiện đều đặn mỗi ngày, sau khoảng 1 tháng sẽ thấy tình trạng viêm cải thiện rõ rệt. 

Chữa sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là dịch bệnh nguy hiểm và có khả năng lây nhiễm nhanh. Khi bạn phát hiện người nhà có dấu hiệu mắc bệnh thì hãy áp dụng bài thuốc dưới đây để hỗ trợ trị bệnh nhanh hồi phục.

Nguyên liệu gồm: 

• Mã đề tươi 50g. 
• Củ sắn dây tươi 30g. 

Cách thực hiện: Mang hai nguyên liệu trên sắc với 1 lít nước, tới khi cạn một nửa thì thôi. Chia thuốc là 2 lần uống trong ngày khi còn đói. Các bạn kiên trì thực hiện cách này liên tục trong 3 ngày, tới ngày thứ 4 trở đi thì mỗi ngày uống một bữa tới khi bệnh khỏi hẳn thì ngưng. 

Ngoài ra, uống nước sắc mã đề còn có một số công dụng trị bệnh khác như: 

• Làm giảm cảm giác thèm thuốc, cai thuốc lá hiệu quả.
• Điều trị bệnh ho, tiêu đờm :
• Chữa bệnh bí tiểu, tiểu rát, tiểu dắt.
• Cải thiện tình trạng chảy máu cam do nóng.
• Hỗ trợ điều trị chứng bệnh viêm cầu thận mãn tính.
• Tốt cho bệnh nhân bị huyết áp cao.

Công dụng làm đẹp của cây xa tiền

Ngoài khả năng trị bệnh, các dược tính của mã đề còn có khả năng chăm sóc da, làm đẹp rất tốt nên được rất nhiều chị em lựa chọn để sử dụng giúp cải thiện nhan sắc. 

Sử dụng xa tiền trị mụn

Nếu bạn còn thắc mắc cây mã đề nấu nước uống có tác dụng gì? thì đây chính là một gợi ý cho bạn. Theo nghiên cứu, các hoạt chất trong mã đề có khả năng đào thải độc tố ra ngoài, giúp làm mát cơ thể từ đó giảm mụn hiệu quả. Các trường hợp da mọc mụn do nóng trong người có thể sử dụng mã để để giúp hạ hỏa, mát gan, từ đó cải thiện tình trạng mụn. 

Các bạn chỉ cần sử dụng mã đề sắc nước uống hàng ngày thay nước liên tục trong 7 ngày sẽ thấy mụn trứng cá, mụn thâm giảm nhanh chóng. Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng lá mã đề giã nát cùng một chút muối, rồi đắp lên các nốt mụn, để 20 phút sau thì sửa sạch. Mỗi tuần thực hiện 2 – 3 lần để cảm nhận hiệu quả mang lại. 

Bài thuốc từ cây mã đề trị nám

Các bạn sử dụng bông mã đề cùng với rau chùm ngây, rau má, cỏ tranh, cỏ xước, nhọ nồi, chó đẻ răng cưa có tỷ lệ bằng nhau. Mang các vị thảo dược này rửa sạch, chặt khúc ngắn, phơi khô ngoài bóng râm rồi bảo quản trong hộp kín dùng dần. Mỗi ngày bạn dùng khoảng 10g hãm nước như trà để uống. Kiên trì khoảng 3 tháng, bạn sẽ thấy các đốm nám, tàn nhang giảm đi trông thấy, da mặt cũng sáng mịn, hồng hào. 

Ngoài công dụng trị bệnh và làm đẹp thì mã đề còn hiện hữu là một thực phẩm có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon như như lá rau mã đề nấu canh tôm, cháo mã đề,… có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, đào thải độc tố, rất tốt cho sức khỏe và nhan sắc phụ nữ.

3. Những lưu ý khi sử dụng rau mã đề thảo

Mã đề là thảo dược có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe và có thể điều trị nhiều bệnh. Tuy nhiên, khi sử dụng loại cỏ này, các bạn cần lưu ý một số vấn đề như: 

• Không sử dụng các bài thuốc từ mã đề cho phụ nữ mang thai để tránh gây hại cho thai nhi. 
• Mã đề rất lợi tiểu nên cần tránh sử dụng cho người già thận yếu, bệnh nhân đi tiểu nhiều về đêm. 
• Để đạt hiệu quả như ý muốn ngoài việc dùng thuốc từ cây mã đề, cần có sự kết hợp với chế độ ăn dinh dưỡng phù hợp, nghỉ ngơi đủ để giúp tăng cường đề kháng. 
• Các bạn tránh nhầm lẫn giữa mã đề nước và mã đề khô. Để hiệu quả tốt nhất, các bạn nên sử dụng mã đề khô để mang lại công dụng tối đa nhất. 
• Để giúp các bài thuốc phát huy tốt nhất, người bệnh cần kiêng sử dụng chất kích thích, rượu bia, và các thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ,…

Trên đây là tổng hợp một số thông tin về cây mã đề cũng như cách sử dụng cho từng trường hợp. Hy vọng với chia sẻ này sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ về dược tính, tác dụng để ứng dụng một cách phù hợp nhất. Mặc dù không phủ nhận về công dụng của cây mã đề mang lại. Tuy nhiên trên đây chỉ là những bài thuốc theo kinh nghiệm dân gian do vậy hiệu quả tốt không hay ở mức độ nào sẽ phụ thuộc nhiều vào cơ địa mỗi người. Trong trường hợp bạn đã áp dụng thuốc nhưng không có hiệu quả cần chủ động tới ngay bệnh viện chuyên khoa để được điều trị theo liệu trình của bác sĩ.